عمارت مسعودیه
عمارت مسعودیه بنایی است مربوط به دوره قاجار که در تهران میدان بهارستان واقع شده است.
باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، ملقب به ظلالسلطان، فرزند ناصرالدین شاه، در 1295 قمری در زمینی به وسعت حدود 4000 مترمربع، مرکب از بیرونی (دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است.
عمارت مسعودیه به همراه باغ نگارستان، باغ لالهزار و باغ سردار ایروانی یکی از اماکنی است که در محدوده شمال حصار شاه طهماسبی تهران در عصر ناصری بنا شده و همچنان که خصوصیات باغهای ایرانی را داراست با نقشمایهها و عناصری از معماری فرنگی مزین شده است. نام این عمارت نیز برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته است و معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی است.
مجموعه عمارت مسعودیه شامل ۵ عمارت دیوانخانه، سفرهخانه، حوضخانه، عمارت سید جوادی، عمارت مشیرالملکی و عمارت سردر، مملو از گچبری، کاشیکاری، خطاطی، نقاشی دیواری و به طوری کلی تزیینات نفیس، تقسیمبندیهای فضایی و عملکردهای متنوع است. این مجموعه تاریخی دارای ۷ کتیبه است که دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکهرو، دو کتیبه در عمارت دیوانخانه و دو کتیبه نیز در عمارت مشیریه قرار دارد.
عمارتهای اصلی عمارت مسعودیه عبارتاند از عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت عمارت سر در پیادهرو، عمارت سر در كالسكهرو، باغ دیوانخانه و بناهای جدید از شمال به جنوب.
موقعیت مکانی آن نیز در محدوده میدان بهارستان که بسیاری از مهمترین حوادث تاریخ معاصر را به خود دیده است از خصوصیات منحصر به فرد آن به شمار میآید. عمارت مسعودیه در طول سالهای عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاههای مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود. در سال 1287 در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد و پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.
بنای بسیاری از ساختمانهای فرهنگی کشور در عمارت مسعودیه گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سالهای 1304 انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاقهای آن، نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاقهای آن به عتیقههای باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای عتیقه این مکان در سال 1318 به موزه ملی منتقل شد.
در فاصله سالهای 1342 و 1343 شمسی از عمارت مسعودیه برای مدت کوتاهی به عنوان دانشكده افسری استفاده شده است. در سال 1345 هجری شمسی با تفکیک وزارت آموزش و پرورش از فرهنگ و هنر، عمارت مسعودیه به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد و نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در آن مستقر شد.
هیات وزیران در جلسه در سال 76 بنا به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش تصویب كرد كه حق استفاده از عرصه و اعیان ساختمان قدیمی وزارت آموزش و پرورش، واقع در خیابان اكباتان به سازمان میراث فرهنگی كشور واگذار شود.
این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۹۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.