«دیلمان»
این مجموعه موسیقی اصیل ایرانی برای نوجوانان، خلاصهای از چهار کاست (ردیفهای موسیقی) کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است و اشکال مختلف موسیقی ایرانی را به همگان عرضه میکند.
برخی از تعاریف به کار رفته در این اثر:
آواز: بخشی از موسیقی ایرانی است که ریتم و ضربات زمان دار ندارد و با ذوق و سلیقه خواننده یا نوازنده و به خواست او میتواند کوتاه و یا طولانی و کشدار اجرا شود. از این رو به صورت تکنوازی و تکخوانی اجرا میشود.
دستگاه: آوازی که به سبب طرز بستن درجات گام و فواصل اجزای آن از آوازهای دیگر متفاوت است.
معمولا موسیقی آوازی ایران را شامل هفت دستگاه و پنج آواز میدانند. دستگاهها شامل ماهور، همایون، سهگاه، چهارگاه، شور، نوا و راست پنجگاه و آوازها شامل دشتی، افشاری، بیات ترک، اصفهان و ابوعطا است. هر دستگاه شامل قطعات و گوشههای متعدد است.
ردیف: سبک، روش، کیفیت تنظیم و ترکیب یک آواز است.
پیش درآمد: قطعهای که مشخص میکند چه دستگاهی قرار است اجرا شود.
چهار مضراب: قطعهای آهنگین، ریتمدار و کوتاه، نمایشگر مهارت مجری که به طور عمده با ضرب 8/6 ، 4/3 یا 4/2 اجرا میشود.
تصنیف: آهنگی موزون که بر روی شعر خاصی ساخته شده و به وسیله خواننده همراه با یک یا چند ساز اجرا میشود.
رِنگ: آهنگی موزون که با ریتم تند و معمولا در پایان آواز یا تصنیف اجرا میشود.
دیلمان: نام یکی از گوشههای آواز دشتی که از دیلم یکی از نواحی قدیمی گیلان اقتباس شده است.
قطعات روی نخست:
چهارگاه: هُدی ـ پهلوی، آواز با تار ـ تصنیف چهارگاه
سه گاه: مخالف و فرود، آواز با کمانچه ـ چهار مضراب با سنتور ـ پیش درآمد ـ چهار مضراب با تار ـ رنگ سه گاه
قطعات روی دوم:
آواز شور همراه با کمانچه ـ پیش درآمد ـ چهار مضراب ـ تصنیف از عارف قزوینی ـ رِنگ از رکنالدین مختاری
دیلمان، آواز همراه با کمانچه ـ قطعه در قفس از ابوالحسن صبا