چمچه خاتون عروسکی است آیینی که ریشه در اعتقادات و باورهای مردم استان قزوین دارد و در زمان کم آبی به نیت بارش باران ساخته می‌شده‌است. مطابق آنچه از بزرگترها روایت شده‌است، زمانی که مردم به مشکل بی‌آبی برمی‌خوردند، در هر منطقه از استان بانوی سالخورده‌ای که به همت بالا و ایمان شهره بوده‌است، عروسکی می‌ساخت، به دست می‌گرفت و با بچه‌ها که سمبل پاکی و خلوص نیت بوده‌اند به در خانه‌ها می‌رفت، این مهمانان سرزده، همه با هم شعری را می‌خواندند و از صاحب‌خانه درخواست می‌کردند که به نیت و درخواست آنها احترام بگذارد تا خداوند هم به نیت و درخواست آنها پاسخ دهد و با نزول باران گره از مشکل آنها بگشاید. به این مراسم (شیلان کشی) گفته می‌شود. صاحب‌خانه نیز با رویی خوش بر اساس استطاعت خود از ملزومات آش نذری مانند نخود و لوبیا و روغن و ... به همراهان چمچه خاتون می‌داد و گاه نیز به منظور به رحم آوردن خداوند دست‌های عروسک را با مقدار کمی آب خیس می‌کرد. سپس همه خانواده‌ها در خانه یکی از اهالی یا در حیاط مسجد گرد هم جمع می‌شدند و ضمن تهیه آش نذری، نماز طلب باران می‌خواندند و پی در پی دعا می‌کردند تا بنا به رحمت الهی آسمان ببارد.

پس از آماده شدن این آش در بعضی از مناطق یکی، دو ملاقه از آش را از ناودان مسجد به پایین می‌ریختند تا خانه خدا را هم واسطه برآورده شدن حاجتشان نمایند و بعد همه به دور هم آش را میل می‌کردند و معتقد بودند با این مراسم خداوند نظر لطفش را شامل حال آنها خواهد کرد و باران خواهد بارید. این مراسم با اندکی تفاوت تقریباً در تمام نواحی استان معمول بوده‌است و شیوه ساخت عروسک هم اندکی متغیر است، به طور مثال در شهر قزوین دست‌های این عروسک از دو کفگیر گود یا ملاقه چوبی تشکیل یافته و اجزای صورت دوخته شده و موهای سرش بوسیله نخ کش کردن پارچه تهیه می‌شده است. ولی در ضیاآباد و بسیاری از روستاها صورت عروسک یک کفگیر چوبی بوده‌است .

- مطلب فوق به روایت از بانوان کهنسال استان قزوین گردآوری شده و جهت استناد به تأیید آقای مجتبی عباسی (کارشناس ارشد مردم شناسی اداره میراث فرهنگی قزوین ) رسیده است.