مراسم بووکه بارانه یا بووکه وارانه (عروس باران)

مردمان کردستان از دیرباز بنا به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی فلات ایران، مانند سایر ایرانیان همواره به آسمان برای نزول باران و به زمین برای رویش گیاهان چشم داشته‌اند. بووکه بارانه یا بووکه وارانه یکی از مراسم آیینی منطقه‌ی کردستان است که در هنگام بروز خشکسالی در روستاها برگزار می‌گردد و در واقع آیین طلب باران است و شکل اجرای آن بدین طریق می‌باشد :

دختران خردسال و نوجوان کُرد، که تمثیل پاکی و معصومیت هستند به کوی و برزن می‌آیند؛ تکه چوبی بلند یا یک پارو یا دو تکه چوب کوتاه و بلند از اهالی روستا می‌گیرند و هنگام عبور از محله‌ها کم‌کم برای این چوب، لباس، موی سر و ... تهیه می‌کنند. اجزای لباس، تطابق نسبی با لباس زنان کُرد اعم از سربند ، جلیقه(سخمه) ، پیراهن(کراس) و شلوار(شوال) دارد. در صورت امکان تزئیناتی که به آن‌ها مورگ( مهره‌های رنگی و شیشه‌ای می‌گویند)، استفاده می‌شود. موهای عروسک را نیز می‌آرایند و لباس عروسک را با گل‌های زیبا و گیاهان شناخته شده زینت می‌بخشند. پس از آماده کردن عروسک، این اشعار توسط دختران نوجوان و خردسال خوانده می‌شود:

بووکه بارانه ئاوی ده وی                   عروس باران تمنای آب دارد.

ئاوی ناو ده غه لانی ده وی                 تمنای آب میان گندم زار.

هیلکه‌ی باروکانی ده وی                   تخم مرغ تازه و نطفه دار می خواهد.

ده رزی گه وره کچانی ده وی            سنجاق دختران جوان را می خواهد.    

این اشعار با تفاوت‌هایی جزیی در نواحی مختلف کردستان خوانده می‌شود و ممکن است به جای گندم‌زاران، برای زمین تقاضای آب شود .

ئاوی ناو زه ویانی ده وی          آب زمین‌ها را تمنا دارد.

و یا ممکن است درآغاز و پایان مضمون اصلی، ابیاتی به عنوان مقدمه جای گیرد. مانند :

هه ناران و مه ناران                    اناران و مناران

یا خوا دا کا به باران                  خدایا باران ببارد 

به همراه آواز دختران در میان اهالی ده ، برخی از مردم به گونه‌ای نمادین بر سر عروسک بووکه بارانه آب می‌پاشند تا بلکه، آسمان بخشندگی خویش را به یاد آورد و به عروسک آن‌ها و تمامی زمین‌های بی‌آب، باران عطا کند.  برخی دیگر از مردم، هدایایی به بچه‌ها می‌دهند که شامل محصولات محلی مانند گندم، جو، آرد، گردو، تخم‌مرغ و.... است. در گذشته جهت تبرک‌جویی و تأثیر مضاعف تمنای مردم از آسمان، به لباس بووکه بارانه شمایل مقدس (مانند دعایی که در پارچه سبز رنگ پیچیده شده‌است) با سنجاق قفلی وصل می‌کردند. بعدها سنجاق قفلی همچون دخیل به لباس عروسک زده می‌شد. پس از گذر از کوچه‌های ده ، بووکه بارانه به مکانی مقدس، در صورت نزدیک بودن به محل برگزاری آیین، برده می‌شود. حمل کننده عروسک که به او بارهه لگر یا گه وره کچ به معنی دختر بزرگ گفته می‌شود ؛ بووکه بارانه را بر تکیه‌گاهی در آن مکان مقدس قرار می‌دهد. در برخی موارد، عروسک به کنار چشمه‌ی آب برده شده و در آب رها می‌گردد. اکنون هنگام دعای باران است. دست دختران مجری آیین و تمام شرکت کنندگان دیگر، به سوی آسمان دراز می‌شود تا باران ببارد. پس از بازگشت، دختران تحفه‌های مردم را میان خود و دیگران تقسیم می‌کنند. خوراکی‌ها متبرک است و به صورت نمادین همه از آن سهم یا (به ش) می‌برند. در صورتی که عروسک باران، عروسک مذکر باشد، واژه هوله بارانی به آن گفته می‌شود و پسرها با عروسک مورد نظر مراسم را اجرا می‌کنند. در هر حال بیشترین اجرای مراسم بووکه بارانه، توسط دختران انجام می‌شود که شاید غلبه جنسیت مؤنث برای نمادین بودن زایش و باروری است.

جمع‌آوری و انتخاب : حمیدرضا  پوررضایی   

منبع :  بووکه بارانه – خانم پوپک عظیم پور