عروسک اشترخچو (دست ساز)
از عروسکهای بومی استان خراسان رضوی - مرکز خواف
با بررسی و کارشناسی و نیاز سنجی از خود کودکان در مورد بازی با عروسک، همچنین تولید نمونههای مختلف عروسک در مرکز سرگرمیهای سازنده کانون و دستور مدیرعامل وقت با درخواست از تمام مراکز کانون در سراسر کشور برای مشارکت در ساخت عروسکهای بومی و محلی آن شهر به کمک اعضای خود این پروژه آغاز گردید. حاصل این طرح و پروژه گردآوری حدود 250 عروسک بومی و محلی از سراسر ایران است که به مرکز سرگرمیهای سازنده ارسال شده است.
اشترخجو نام یکی از مقامهای موسیقی محلی در شهرستان خواف است. واین مقام شامل آهنگ و چندین بیت کوتاه میشود و برای خود داستانی هم دارد. اشترخجو در معنی همان زنگ شتر یا آهنگ شتر نام دارد.
خلاصه داستان آن حکایت از پیرمردی ساربان است که شترهای زیادی دارد و برای شتران خود دوتار میزند وآهنگ مینوازد. رفتن به صحرا و برگشتن به خانه و جمع شدنشان را با آهنگ به آنها میفهماند. در این میان پیرمرد شتری پیری دارد که او سردسته همه شتران است و با آهنگهای پیرمرد خیلی آشنا هست و شتران دیگر از او پیروی میکنند. روزی پیرمرد به صحرا میرود که با شترانش در دام عدهای راهزن گرفتار میشود. راهزنان پاهای پیرمرد را میبندند و او را سوار بر شتر پیر میکنند تا نتواند فرار کند وآنها را با خود به جایی نا کجا آباد میبرند. در راه دوتار را به پیرمرد میدهند تا برایشان مقامهای موسیقی بنوازد اما پیرمرد بعد از مدتی که راهزنان را مشغول میکند وحواسشان پرت میشود، در گوش شتر پیر آهنگ برگشتن را مینوازد و زمزمه میکند: هو پیره هوهو پیره راها دوره اوا شوره
خلاصه اینقدر تکرار میکند تا شتر متوجه میشود و راه برگشتن به خانه را در پیش میگیرد و پا به فرار میگذارد و بقیه شتران هم به دنبال او به راه میافتند. به این ترتیب پیرمرد با زیرکی خود و شترانش را از چنگ راهزنان نجات میدهد.
شخصیت عروسک ساخته شده در مرکز خواف به همراه شتر و ساز و لباس محلی و دوتار به دست، که به حالت فنری دست آن تکان میخورد. و شتر بر روی صفحهای که حالت گهوارهوار حرکت میکند. وقتی شتر تکان میخورد دست پیرمرد بر روی دوتار به حرکت در میآید و اینطور به نظر میرسد که شتر حرکت میکند و پیرمرد دوتار مینوازد.
کاربرد آن در مرکز به این ترتیب است که مربی مجری برای بچهها قصه را روایت میکند و قسمتهای آهنگین آهنگ آن را مینوازد و در خواندن ابیات و اشعار از بچهها میخواهد که او را همراهی کنند و در همان حال با پای خود عروسک را به حرکت در میآورد و به این ترتیب بچهها قصه را بهتر درک میکنند و فضایی متنوع برای آنها ایجاد میشود.
کاربرد دیگر این عروسک همان قسمت همآوایی و موسیقی آن است که بچهها یک قسمت شعر را آهنگین با هم تکرار میکنند.
در بخش کاردستی قصه را برای اعضاء اجرا و سپس از آنها خواسته شد که با گل سفال هر کدام اشتر یا همان شتری گلی درست کنند و آنها را به حالت قافله شتر پشت سر هم قرار داده و بازی کنند.
اندازه عروسک : ۵٢ سانتیمتر
عکاس: امیرحسن سلامزاده
تعداد عکاسی از نمونه عروسک : ٣ عدد