"عاشیق" ها داستان‌ها و منظومه‌های ملی و افسانه‌های کهن را به صدایی خوش برای مردم بازگو می‌کنند و از شهامت‌ها و رشادت‌های مردان قوم آذربایجان افسانها می‌سرایند .

افسانه مردانگی‌ها که قوالان و نقالان آذربایجان ( عاشق ها ) آنها را سینه به سینه نقل می‌کنند و برای همیشه زنده نگه می‌دارند .

معمولاً عاشیق‌ها در محافل عمومی مثل چایخانه‌ها ، قهوه‌خانه‌ها و مجالس شادی و سرور برنامه اجرا می‌کنند . ترانه‌های بومی آذربایجان که به آنها قوشما اطلاق می‌شود، سخنان موزون و آهنگین ترکی هستند که معمولاً عاشیق‌ها آنها را می‌خوانند .

عاشیق‌ها علاوه بر مجالس شادی و طرب در مجالس سوگواری نیز حاضر می‌شدند و از جوانمردی عزیر از دست رفته اشعار حزن‌انگیز و مرثیه می‌سرودند و می‌خواندند . این اشعار آغی نامیده می‌شوند که در رثای قهرمانان و نام‌آوران و چهره‌های محبوب قوم سروده و خوانده می‌شد . زمانی که عاشیق‌ها چنین اشعاری را بخوانند آنها را آغلاقان (مویه‌گر) می‌نامند .

ادبیات و هنر عاشیق‌ها، در واقع هنر سخنوری، در دوران حکومت شاه اسماعیل صفوی به اوج تکامل و شکوفایی رسید. خود شاه اسماعیل با تخلص ختایی به سبک کهن و هم به سبک عاشیق‌ها شعر می‌سروده است. در این دوران عاشیق‌ها، آهنگ‌های جدیدی ابداع کردند و داستان‌هایی بر اساس شخصیت شاه اسماعیل آفریدند .