خواجه شمس‌الدین محمدحافظ شیرازی از بزرگان شعر و ادب پارسی در سده هشتم هجری (حدود 727 ـ 792 ه.ق) در شیراز به دنیا آمد و در همان جا دیده از جهان فرو بست.

وی علوم و فنون را در محفل درس استادان زمان فراگرفت و در علوم ادبی عصر، پایه‌ای رفیع یافت.

خاصه در علوم فقهی و الهی تامل بسیار کرد. در نوجوانی قرآن را با چهارده روایت مختلف از بر داشت به همین دلیل به «حافظ» ملقب گشته‌ است.

گوته دانشمند بزرگ و شاعر مشهور آلمانی، دیوان شرقی خود را با نام حافظ و با کسب الهام از افکار وی تدوین کرد.

زندگی حافظ

اطلاعات چندانی از خانواده و اجداد خواجه حافظ در دست نیست. پدرش بهاالدین نام داشته و مادرش نیز اهل کازرون بوده ‌است.

در اشعارش که منبع موثقی محسوب می‌شود اشارات اندکی به زندگی شخصی خود داشته است.

آنچه از فحوای تذکره‌ها به دست می‌آید بیشتر افسانه‌هایی است که از این شخصیت در ذهن عوام ساخته و پرداخته شده.

با تکیه به اشارات دیوان او و برخی منابع معتبر قابل بیان است که حافظ در خانواده‌ای از نظر مالی در حد متوسط جامعه زمان خویش متولد شده‌ است. (با این حساب که کسب علم و دانش در آن زمان مربوط به خانواده‌های مرفه و بعضا متوسط جامعه بوده‌).

در دوران امارت شاه شیخ ابواسحاق (متوفای ۷۵۸ق) به دربار راه پیدا کرده و احتمالا شغل دیوانی پیشه کرده‌است. (در قطعه‌های با مطلع «خسروا، دادگرا، شیردلا، بحرکفا / ای جلال تو به انواع هنر ارزانی» شاه جلال‌الدین مسعود برادر بزرگ شاه ابواسحاق را خطاب قرار داده و در همان قطعه به صورت ضمنی قید می‌کند که سه سال در دربار مشغول است. شاه مسعود تنها کمتر از یک سال و در سنه ۷۴۳ حاکم شیراز بوده ‌است و از این رو می‌توان دریافت که حافظ از اوان جوانی در دربار شاغل بوده‌است).

علاوه بر شاه ابواسحاق در دربار شاهان آل‌مظفر متشکل از شاه شیخ‌مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز راه داشته‌‌ است.

شاعری پیشه اصلی حافظ نبوده و از طریق شغلی دیگر (احتمالا دیوانی) امرار معاش داشته است.

در این باره نیز اشارات متعددی در دیوان او وجود دارد که بیان کننده اتکای حافظ به شغلی جدای از شاعری است، از جمله در تعدادی از این اشارات به درخواست وظیفه (حقوق و مستمری) اشاره دارد.

دیوان حافظ

دیوان حافظ مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است.

دیوان گهربار حافظ تاکنون بیش از چهارصد بار به شکل و شیوه‌های گوناگون به زبان اصلی فارسی و دیگر زبان‌های جهان منتشر شده است.