هنرستان کمال الملک

استان : تهران

درسال ١٢٦٦ه.ش وزارت معارف واوقاف وصنایع مستظرفه تأسیس شد،به تبع آن استادکمال المک درسال١٢٧٨تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه رابه دولت پیشنهاد داد.

شرح بانک های اطلاعاتی

این امربه همت و ابتکارکمال الملک ویاران بانفوذش حکیم الملک وسرداراسعد محقق شد.استادتنهابه رشته نقاشی اکتفا ننمودودرآموزشگاه خودرشته های منبت کاری،موزائیک سازی وقالیبافی راهم واردکردوبا این کاربه هنرهای ازدست رفته حیات مجددی بخشید.مقررشدهنرجویان مدرسه صنایع مستظرفه بعداز٤تا٦سال پس از طی مدارج هنری گواهینامه فارغ التحصیلی دریافت نمایند،

درابتدای تأسیس تعداد ٤٠نفرجذب مدرسه شدند. این مدرسه درضلع جنوبی باغ گلستان درمیدان بهارستان نزدیک اداره هنرهای زیباقرار داشت که بعدهابه مدرسه کمال الملک تغییرنام یافت.

درزمان احمدشاه کشور درحال بحران بودوهمه سازمان های اداری ازجمله این مدرسه با مشکلات عدیده مالی روبرو بود اما استاد باصبروحوصله،وتحمل سختیها فعالیت مدرسه را متوقف نکردحتی برای ترویج بیشتر هنرحقوق خودرا مصروف هنرجویان وتشویق  شاگردان می نمودوگاهی  مواقع رنگ ولوازم نقاشی خودرا که ازاروپا آورده بود بین شاگردانش تقسیم می کرد آنها نیزبا اشتیاق وصف ناشدنی مثل پروانه دوراستاد می گشتندواز مزرعه هنر اوخوشه چینی می کردند،لازم به ذکراست مخارج ماهیانه مدرسه که ده هزارتومان بود نخست توسط بودجه گمرگ وتلگرافخانه وسپس ازمحل وزارت پست وتلگراف تأمین می شد.

پس از چند سال آثارهنری شاگردان مستعد استاد چون موزه ای زیبا وتماشایی جلوه گری می کرد.

حدود سال١٢٩٦ه.ش احمدشاه بعدازبازگشت ازفرنگ توصیف مدرسه را ازدرباریان شنید ومشتاق بازدیدازآنجاشد به همین دلیل  وزارت خارجه نمایشگاهی رابرپاکردوآثاری از مجسمه ها،فرش ها وتابلوهای شاگردان استاد رابه نمایش گذاشت.

در بین سال های١٣٠٢ه.ش تا١٣٠٦ه.ش زمان ریاست وزرایی رضاخان روابط استادبا وزرای معارف دولت (از جمله سلیمان میرزا وتدین) به خاطرمشکل تراشی ها ودخالت های بی مورد تیره شد.این دخالتها ازآنجا که باطبع وسرشت آزادمنشانه استادسازگاری نداشت هرروز  به اختلافات بیشتر دامن می زد.

استادپس از١٦سال حدودسال١٣٠٦ه.ش ناگریزتقاضای بازنشستگی نمود واستعفای خودرا ازریاست مدرسه اعلام کرد،امادولت بدلیل اعتبارمدرسه که منوط بوجودریاست استاد بودبااستعفای وی موافقت نکردوازطرفی شاگردان ومعلمان مدرسه نیزدرجلوی اتاق استاد جمع شدند و ازاو خواهش کردند که مدرسه راترک نکندولی ازآنجایی که استاد دیگرطاقت زورگویی وتوهین های وزیرمعارف وقت (سلیمان میزااسکندری) رانداشت نابینایی چشمش رابهانه کردواز کارکناره گیری کرد وبه نیشابوررفت ودرحسین آبادآنجا اقامت گزید.

در پی رویداد ارباب کیخسرو ازطرف مجلس شورای ملی عازم نیشابور شد وتابلوهای استادرا به قیمتی بسیارناچیز برای مجلس خریداری کرد که ازمعروف ترین تابلوهای وی میتوان به رمال،زرگربغدادی،غروب شمیران،دماوند،تالار آیینه اشاره کرد.

آقای تدین طی حکمی پس ازکناره گیری استادکمال الملک مدیریت مدرسه رابه اسماعیل آشتیانی واگذارکردکه درزمان مدیریت استادازشاگردان برجسته ومعاون ایشان به شمارمی رفت، وی درسال١٣٠٨ه.ش هنرستان دیگری برای احیاء هنرهای ملی تأسیس نمودکه اساتیدی چون ابوالحسن صدیقی وهادی تجویدی برای میناتور ،علی درودی برای تذهیب،محمدحسین صنیع خاتم برای نقشه قالی وخاتم سازی،حبیب الله طریقی برای زری بافی وعلی امامی برای منبت کاری  انتخاب شده بودند وهنرهایی چون نقاشی ،معماری وکاشی کاری نیز یاد می دادند.

اسماعیل آشتیانی تا سال١٣٠٩بعنوان مدیرهنرستان شناخته  می شد.

درهمین سال به منظورتمرکز امورصنایع مستظرفه وهنرهای ملی مجوز تأسیس اداره هنرهای ملی به فرمان رضاشاه زیرنظروزارت اقتصاددرباغ نگارستان داده شد ودرسال بعدوزارت اقتصاد منحل گردید واداره هنرهای ملی تحت نظراداره کل صنعت ومعدن قرارگرفت ودر سال١٣١٧وزارت صنعت به وزارت بازرگانی وپیشه وهنرمبدل گردید،هنرستان‌های هنرهای زیبادریک دوره٣ساله جهت دیپلم ویک دوره٣ساله عالی برای کسب مدارک لیسانس در هنرنقاشی ودریک دوره٤ ساله عالی برای مدرک لیسانس درهنرمجسمه سازی ومعماری فعالیت می کردندو بالاخره درسال ١٣١٩بدستوررضاشاه هنرستان عالی هنرهای زیبا از وزارت پیشه وهنر جداشد و به وزارت فرهنگ تبدیل شدو سپس به دانشکده هنرهای زیبا تغییرپیداکرد .

همزمان با تأسیس اداره هنرهای ملی درسال١٣١٩موزه هنرهای ملی درتالارحوضخانه نگارستان شکل گرفت و زمانی آنجا محل کارگاه نقاشی ومجسمه سازی مدرسه صنایع مستظرفه وگردآورنده آثاراستادان وهنرآموزان وهنرجویان صنایع مستظرفه بوده است ،متأسفانه درهمان سال در١٧مردادماه استادکمال الملک درنیشابور درگذشت ودرباغ آرامگاه شیخ عطارنیشابوری دفن گردید.

درسال١٣٢٠وزارت پیشه وهنر آیین نامه ای برای موزه هنرهای ملی ودفترمخصوص برای ثبت مشخصات آثارواشیاءموجود درموزه استادعلی کریمی برای ریاست موزه هنرهای ملی تدوین کرد.

هنرستان دراین سالها درساعت ٦تعطیل می شد،حسین طاهرزاده ازهمان سال اداره هنرهای ملی وسرپرستی کارگاه هارا تاسال١٣٤٢ برعهده داشت، وی معلم رشته های قالی بافی،تذهیب،نگارگری ورنگ روغن بود وآثاروی درموزه توپقاپی استانبول نگهداری می شود.

درهمین زمان علی کریمی رئیس اداره هنرهای ملی ازطرف رضاشاه موردتوجه قرارگرفت ومدیریت موزه هنرهای ملی برعهده محمدعلی اسماعیل زاده (استاد نگارگری)بود.

درحدودسال١٣٢٣دکترصدیق مقام وزارت فرهنگ هنرستانی بانام استادبه همان سبک تأسیس نمود و هنرستان رادرسال١٣٢٥رسماً افتتاح نمودندو درامورمالی نیز مساعدت کردند.

هنرستان کمال الملک دارای٢٣شاگردبودکه به یادگیری نقاشی مشغول بودندکه١٨نفرآنان ماهانه١٠تومان شهریه پرداخت می کردند،دراین میان تعدادی ازشاگردان ایتام بودندکه رایگان درهنرستان تحصیل می کردند،این مسئله اشتباه مطرح شده که آشتیانی هنرستان راخصوصی معرفی کرده درحالیکه بودجه ماهانه ازطرف وزارت فرهنگ بوده است،درهمان سالها درسال١٣٢٤انجمن هنرمندان ایران نیزتأسیس گردیده بودوهمین مسأله تأثیربسیاری در روند شکل گیری هنرستان داشته است،درسال١٣٢٦منتخبین انجمن هنرمندان شامل سرلشگرآق اولی،شقاقی،تیمسار معیری،اولیاء،شهبازی،شیخ،قرابگیان،مطیع،یوسفی،نجم آبادی ،تالبرگ،سیاه پوش ،مقدم،فروغی،بهزاد،جهانیانی،معیرالممالک،بواسحاقی بود.

درهمان سال نیزاسماعیل آشتیانی دانش آموزان هنرستان رابه منزلش برد، درآن موقع ثبت نام هنرستان درخیابان صفی علیشاه تحت نظارت هیأت مدیره انجمن گردانیده می شد

با برکناری اسماعیل آشتیانی استاد شیخ سرپرستی هنرستان رابرعهده گرفت.

درسال ١٣٢٨شورای عالی نگارش وهنرهای زیباشکل گرفت وسال بعدازآن به اداره کل هنرهای زیبازیرنظر وزارت فرهنگ تغییرنام داد.

درسال١٣٢٩اداره کل هنرهای زیبا زیرنظروزارت اقتصادملی قرارگرفت ،همان زمان به دستوررضاشاه به موجب تصویب نامه هیأت وزیران درزمان نخست وزیری علی رزم آرا این  اداره در مجموعه وزارت فرهنگ شکل گرفت و به ساماندهی آموزش وفراگیری مقدمات هنری(طراحی،رنگ شناسی،ترکیب بندی عناصرو زیباشناسی )پرداخت.

درسال١٣٣٠حسین شیخ بعنوان منشی انجمن هنری ایران زیرنظر سپهبدآق اولی مدیرعامل انجمن هنرمندان انتخاب گردید،وی سال بعد ازآن مدیریت هنرستان رانیز بعهده گرفت،در سال١٣٤٠هنرهای ملی تحت نظر نخست وزیر درآمدودرسال١٣٤٣وزارت فرهنگ وهنرواداره کل آموزش وپژوهش هنرشکل گرفت ودرسال١٣٤٤کتابخانه های عمومی نیزتأسیس شدند وبه دنبال آن اساسنامه جدید هنرستان هنرهای زیبا تصویب گردید و ازسال١٣٤٧ساختمان هنرستان کمال الملک به همین مکان فعلی واقع  پیچ شمیران خ نورمحمدی (تنکابن)منتقل گردید.لازم به ذکراست این ساختمان درسال ١٣١٥به نام غلامعلی میکده فرزندعلی مستوفی به ثبت رسید که هم اکنون هنرستان هنرهای زیبای پسران نیز درهمین ملک دایر است.

حدودسال١٣٥٧طبق مصوبه شورای انقلاب اسلامی وزارت علوم وآموزش عالی فرهنگ وهنر به وزارت فرهنگ وآموزش عالی تبدیل گردید.

پس ازانقلاب هنرستان ها تحت نظر اداره کل آموزش وپژوهش هنربودند.

هنرستان درسال١٣٥٨حدود١٣٥نفرهنرجو به مدیریت حسین شیخ واموردفتری حسین جوادی وزیرنظر استادان برومند،داوودی ،بانگیزوفرجی بود وموزه هنرهای معاصر تهران به مناسبت انقلاب نمایشگاهی ازآثارهنرجویان رابه نمایش گذاشت.

متأسفانه سال بعدازآن هنرجویان بدلیل کمبود امکانات به ٤٥نفر کاهش یافتند واستاد فرجی نیزدرهمان سال سرپرستی هنرستان رابعهده داشتند، درهمین زمان وزارت فرهنگ وآموزش عالی زیرنظروزارت ارشاداسلامی درآمد و واحدهای سینما،تئاتر،موسیقی وادبیات درآن شروع به فعالیت کردندودر٢٢بهمن ١٣٦٠مجدداَ نمایشگاهی ازآثار هنرجویان به مدیریت استاد شیخ برگزار گردیدو سال بعد از آن آثاری از اساتید و هنرجویان هنرستان درموزه هنرهای معاصر به معرض نمایش درآمد،همزمان کلاس‌های درسی نیز تفکیک گردید.

ازسال ١٣٧٣اداره امور هنرستانها تحت پوشش وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی به ادارات کل استانها واگذار گردیدوبالاخره درسال ١٣٧٨ساختمان فعلی هنرستان که بنایی سه اشکوبه ای است خریداری گردید.

مشخصات بانک های اطلاعاتی
شماره تماس : ٧٧٥٣٧٤٥٨
فاکس : ٧٧٥٢١٠٦٥
پست الکترونیک : Saeedeharian@yahoo.com
وب سایت : https://artk.farhang.gov.ir

آدرس : تهران، خیابان انقلاب، پیچ شمیران، خیابان شهید نور محمدی (تنکابن)، کوچه علی آبادی (سردار)، پلاک ٢٥
کد پستی : ١١٤٨٩٦٧٦١٣