او پژوهشگر بریتانیایی ادبیات انگلوساکسن و قرون وسطا است.

موفقیت "ارباب حلقه ها" سبب شد تا ادبیات فانتزی به عنوان یک ژانر محبوب مرز میان ادبیات کودک و بزرگسالان را بشکند. اگرچه برخی از آثار او به طور ویژه برای کودکان است بخش بزرگی از خوانندگان آثارش نوجوانان و جوانان هستند.
تالکین در سال ۱۸۹۲ در افریقای جنوبی زاده شد اما در بیرمنگام انگلستان بزرگ شد. پدر خود را در ۴ سالگی از دست داد. دو حادثه تاثیرگذار دیگر دوران کودکی اش تغییر مذهب مادرش در ۱۹۰۰ و مرگ ناگهانی او در ۱۹۰۴ بود.
تالکین در سال ۱۹۱۵ رتبه ی نخست را در زبان و ادبیات انگلیسی را از کالج اکستر آکسفورد دریافت کرد. یک سال پس از آن با ادیت برات ازدواج کرد و صاحب چهار فرزند شد. پس از مدت کوتاهی پس از ازدواج جمگ جهانی اول آغاز شد و او برای جنگیدن به خدمت نظام خوانده شد اما بیماریی طولانی سبب شد که پس از چند ماه به خانه بازگردد و در ۱۹۱۸ به آکسفورد کوچ کردند و تالکین در گیر پروژه معروف واژه نامه انگلیسی آکسفورد شد. نقطه نظراتش در زبان انگلیسی در دانشگاه "لید" در ۱۹۲۰ نقطه آغاز یک کار پژوهشی شد و او را در سال ۱۹۲۵ به عنوان پروفسور زبان انگلوساکسون و بعدها به عنوان پرفسور زبان انگلیسی به آکسفورد برگرداند. او در این زمینه آثار پژوهشی با ارزشی دارد. 

او در کودکی و پس از مرگ مادرش، به برکشایر فرستاده شد تا با پدربزرگ و مادربزرگش زندگی کند. دوران مدرسه را در آکسفورد گذراند، ولی به دانشگاه نرفت و در بانک انگلیس مشغول به کار شد. گراهام در این میان، مقاله‌ها و داستان‌هایی نوشته و برای نشریات مختلف ارسال کرد. او در سال ۱۸۹۹ ازدواج کرد و صاحب پسری به نام الستیر شد.

او نویسنده، شاعر، زبان‌شناس و استاد دانشگاه بریتانیایی بود که به خاطر آثار خیال‌پردازی حماسی اش شناخته می‌شود؛ کتاب‌های هابیت، ارباب حلقه‌ها و سیلماریلیون  همچنین کتاب‌های  به نام‌های ماجراهای تام بامبادیل و می‌رود راه پیوسته تا آن سو،فرزندان هورین، 

از معروف‌ترین آثارش به شمار می‌روند سه اثر آخر پس از مرگش منتشر شدند.

تالکین از ۱۹۱۷ برای داستان هایش مکان تخیلی "زمین میانی" را آفرید، جایی که مکان وقوع ماجراهای "هابیت" و "پادشاه حلقه ها" نیز شد. سبک نگارش فاخر و کهن و قهرمانانی نه تنها انسان بلکه موجودات انسان گونه و افسانه ای با نام های عجیب غریب سبب شد تالکین این نوشته هایش را که خود "قصه های گم شده یا از دست رفته" می نامید منتشر نکند. پسر تالکین این داستان ها را پس از مرگ پدرش در سال ۱۹۷۳ "سیلماریلیون"، "تاریخ زمین میانی" منتشر کرد. در سال ۲۰۰۷ نیز کتاب دیگری از تالکین به نام "فرزندان هورین" منتشر شد. 

تالکین سبکی تازه و انعطاف پذیررا در نوشتن برای کودکان استفاده می کرد.

او از سال ۱۹۲۵ تا ۱۹۵۹، استاد زبانشناسی تاریخی در دانشگاه آکسفورد بود و علاقهٔ وافری به ساختن زبان‌های علمی یا فراساخته داشت. او شاید تنها کسی باشد که ۱۵ زبان ساخته‌است. تالکین در جایی گفته‌است که انگیزه‌اش از نگارش کتاب‌های تخیلی‌اش (مانند ارباب حلقه‌ها) و به وجود آوردن میان زمین (Middle earth) این بوده‌است که زبان‌های فراساخته او در آن صحبت شود.