در سراسر تاریخ فرهنگ، کتاب‌خانه به عنوان نهاد اجتماعی بازتابی از شرایط زمان بوده و در طول تاریخ فرهنگ ایران از آغاز اسلام تاکنون گونه‌های مختلفی از کتاب‌خانه‌ها وجود آمده‌است، کتاب‌خانه‌های خصوصی سلطنتی گونه‌ای از این موارد است.

از آنجایی که فضای مورد بحث جهت استفاده شخصی و خصوصی در نظر گرفته شده‌است، لذا از استانداردهای موجود کتاب‌خانه‌ای به دور است.

همچنین وجود پیانو و لوازم صوتی در این مجموعه حکایت از استفاده فضا به عنوان اتاق موسیقی را می‌نمایاند. آثار هنری شاخص ازجمله مبلمان‌ها، مجسمه‌ها، تابلوهای نقاشی که در چیدمان داخلی به کار گرفته شده‌اند باعث گردیده که فضا بیشتر جنبه‌ی موزه‌ای خود را القا کند. از عناصر شاخص تزیینی – کاربردی کتاب‌خانه ترکیب حجمی بزرگی شامل 4356 استوانه شفاف است که روشنایی سقف کتاب‌خانه را توسط روشنایی زیادی که در پشت آن قرار گرفته تامین می‌نماید.

آثار حجمی و تابلوهای نقاشی از هنرمندان ایرانی و خارجی شامل پرویز تناولی، مسعود عربشاهی، بهمن محصص، منوچهر یکتایی، محمد مدبر، سزار بالداجینی، دیه گو جاکومتی، آرنولدو پومودورو و پیر آرماندو فرناندز(آرمان) فضای داخلی را مزین نموده‌است.

مجموعه کتب چاپی موجود در کتاب‌خانه اختصاصی بالغ بر 23000 جلد و حدود 16000 عنوان است که مشتمل بر آثار فارسی نظیر تالیفات فرهنگی، ادبی، اجتماعی، گزارشات و آمار و آثار خارجی شامل دایره المعارف‌ها، دوره‌های تخصصی هنر، باستان شناسی و منابع تمدن و هنر ملل است. در این میان سه رشته کتاب‌های مربوط به تاریخ ایران، ادبیات فرانسه و هنر نقاشی از غنای بیشتری برخوردار است. چاپ‌های اول بسیاری از سفرنامه‌های مشهور و معتبر خارجیان به آسیا و ایران دراین کتاب‌خانه موجود است. مجموعه نسبتا کامل انتشارات دانشگاه تهران و بنیاد فرهنگ ایران با صحافی به رنگ آبی سلطنتی، آثار بسیار معتبر از نقاشان معروف دنیا به ویژه نقاشان قرن 20 میلادی با چاپ، کاغذ و صحافی نفیس در میان مجموعه به چشم می‌خورد. وجود مجموعه‌های کاملی از آثار تعدادی از نویسندگان فرانسوی قرن 18 و 19 میلادی که در زمان حیات خود آن‌ها به چاپ رسیده‌است بر ارزش‌های مجموعه افزوده است. 

یکی از ویژگی‌های منحصر بفرد این کتابخانه که این فضا را از سایر کتاب‌خانه‌های دیگر متمایز ساخته و آن را مبدل به فضای موزه‌ای نموده‌است وجود کتب اهدایی است که از سران کشورها و نویسندگان نامی به این واحد اهدا گردیده‌است. از جمله این افراد می‌توان به پروین اعتصامی، علی نقی وزیری، منوچهر آتشی، جان اف کندی، والت دیزنی، جواهر لعل نهرو، رولف بنی، گریشمن و امضای بسیاری از افراد سرشناس دیگر اشاره کرد.

از جمله دیگر آثار موجود در این کتاب‌خانه می‌توان به مجموعه‌های خطی اشاره کرد از جمله کاتبان این نسخ می‌توان به میرعلی هروی، احمد نیریزی، وصال شیرازی، زین العابدین حسنی، محمد اصفهانی و محمد تقی مشهدی اشاره نمود. از بخش‌های دیگر کتاب‌خانه کلکسیون آثار هنری است که مجموعه‌ای بیش از 350 تابلو نقاشی را شامل می‌شود. از جمله هنرمندانی که آثارشان در این کلکسیون دیده می‌شود افرادی نظیر جعفر روحبخش، منصوره حسینی، ناصراویسی، ابوالقاسم سعیدی، محمود فرشچیان، سالوادور دالی، خوان میرو، اندی وارهول و آلن بایاش، نشان دهنده بخشی از تاریخ هنر معاصر به ویژه جریان‌های نوگرایی هنر ایران در دهه سی و چهل خورشیدی است. بسیاری از کتاب‌های چاپی این کتاب‌خانه به خاطر صحافی‌های هنرمندانه و نفیس  و نحوه بسته بندی می‌توانند مثل یک شی هنری مجذوب کننده باشند. کتاب‌هایی که در جعبه‌های چرمی منقش، چوبی معرق کاری شده، فلز کاری شده، منبت مرصع و غیره قرار دارند از این قبیل‌اند؛ از نظر قطع، کوچک‌ترین کتاب این مجموعه، قرآنی است به قطع 8×5 سانتی‌متر و بزرگ‌ترین آن اطلسی است به زبان لاتین و در قطع 82×57 سانتی‌متر. قدیمی‌ترین کتاب در مجموعه غیر فارسی کتابی است که توسط JOSEPHUS FLAVIUS در مورد تاریخ قوم یهود در سال 1609 میلادی به زبان لاتین در پاریس به چاپ رسیده‌است. قدیمی‌ترین کتاب فارسی، دیوان حافظ به شرح سوری است که به ناصرالدین شاه قاجار اهدا شده‌است. این کتاب در سال 1252 شمسی (1873 میلادی) در لایپزیک منتشر شده‌است.

ساماندهی کتب چاپی کتاب‌خانه اختصاصی در سال 1381 توسط یک تیم متخصص به طور کامل شناسایی و طبقه بندی گردید. فهرست نویسی انجام شده به روش LC مطابق با استانداردهای کتاب‌خانه کنگره آمریکا انجام یافته‌است. شایان ذکر است که در بدو تاسیس کتاب‌خانه کتب موجود توسط کتابداری که در این واحد فعالیت داشته به روش دیویی در حال انجام بوده‌است که پس از پیروزی انقلاب ادامه کار متوقف ماند.

عملیات فهرست نویسی به مدت دو سال شامل فهرست نویسی، لیبل گذاری، انتفال اطلاعات به نرم افزار اطلاعاتی رایانه‌ای در دو پایگاه فارسی و لاتین با قابلیت‌های جستجو و تهیه برگه دان دستی براساس عناوین کتاب انجام گردید. این کتاب‌خانه از لحاظ موزه‌ای هم اکنون به جهت بازدید پذیرای عموم علاقه مندان است.