تاریخچه جایزه‌ی هانس کریستین آندرسن

دوستداران آندرسن برای بزرگداشت تلاش او در ره ادبیات کودکان و نوجوانان و مقام والای او به عنوان یکی از استادان شناخته‌ شده‌ی ژانر افسانه، رمان، نمایشنامه و سفرنامه، جایزه‌ای جهانی به نام «جایزه‌ی هانس کریستین آندرسن» را بنیان نهادند.

از سال 1975بنا به پیشنهاد یلا لمپن، دوم آوریل، هر سال هم‌زمان با سالروز تولد هانس کریستین آندرسن روز جهانی کتاب کودک اعلام شد، در این روز مراسمی نیز به منظور ایجاد علاقه به مطالعه و جلب نظر همگان به کتاب‌های کودکان در کشورهای مختلف برگزار می‌شود. مارگریت دوم، ملکه‌ی دانمارک حامی و مشوق اهدای این جایزه است. پشتیبان مالی برنامه‌های جایزه‌ی آندرسن تا سال 2008، «نیسان موتور» ژاپن و از سال 2009 به این سو جزیره‌ی «نامی» در کره‌ی جنوبی است.

این جایزه که نوبل کوچک نیز نامیده می‌شود، یکی از معتبرترین جوایز ادبی و هنری در حوزه‌ی ادبیات کودکان و نوجوانان شناخته شده است که هر دو سال یک بار از طرف دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)، انتخاب می‌شود. اهدای این جایزه به مجموعه آثار یک نویسنده از سال 1956 و به مجموعه آثار یک تصویرگر از سال 1966 آغاز شده است. این جایزه شامل یک مدال طلا و یک دیپلم افتخار است که در مراسمی در کنگره‌ی دو سالانه‌ی IBBY، به برندگان اهدا می‌شود و برایشان اعتباری بزرگ می‌آفریند.

هر سال مسئولیت تهیه‌ی پیام و پوستر مخصوص جایزه‌ی آندرسن به یکی از شعبه‌های ملی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان IBBY سپرده می‌شود. یکی از نویسندگان برجسته‌ی کتاب‌های کودکان آن کشور مسئولیت نوشتن پیام برای کودکان و نوجوانان جهان را برعهده می‌گیرد و یکی از تصویرگران برجسته‌ی همان کشور نیز به مناسبت این روز، پوستری را با الهام از متن پیام، طراحی می‌کند. از ایران، شورای کتاب کودک در سال‌های 1355 و 1372 عهده‌دار تهیه‌ی شعار، پیام و پوستر این روز برای جهانیان بوده است. شعار و پیام سال 1355 به وسیله‌ی محمود کیانوش نوشته شد و پوستر آن نیز توسط پرویز دیبایی طراحی گردید. شعار و پیام سال 1372 به‌وسیله‌ی مهدخت کشکولی نوشته شد و پوستر آن را نورالدین زرین‌کلک طراحی کرد. در ایران، با توجه به این‌که روز دوم آوریل برابر سیزدهم نوروز است. هفته کتاب کودک از 14 فروردین تا 20 فروردین برگزار می‌گردد. 

از سال 1349، این روز در ایران به رسمیت شناخته شد و وزارتخانه‌ها و سازمان‌هایی که دست‌اندر کار تهیه‌ی کتاب و توسعه‌ی کتابخوانی هستند، برنامه‌های خاصی را در این زمینه تنظیم و اجرا می‌کنند.

هیئت داوران:

برای گزینش داوران کمیته‌ی اجرایی این جایزه که شامل ده داور از سراسر جهان است، هر کشور داور انتخابی خود را معرفی می‌کند؛ سپس ریاست هیئت داوران، در روند داوری و اداره‌ی جلسات برای انتخاب برندگان آن‌ها را هدایت می‌کند. 

مدال جایزه نیز توسط داوران بین‌المللی انتخاب می‌شود که ترکیبی از ریئس هیئت منصفه، ریئس IBBY و هشت کارشناس منتخب ادبیات کودک کمیته اجرایی IBBY است. دوره‌ی خدمت هر داور می‌تواند دو دوره‌ی متوالی باشد، نه بیشتر. انتخاب نویسندگان و تصویرگران ممتاز برنده‌ی جایزه آندرسن تا سال 2002، به عهده‌ی هیئتی از داوران بین‌المللی بود که همگی در زمینه‌ی ادبیات کودکان و نوجوانان (تالیف و تصویر) صاحب‌نظر بودند، از سال 2002 به دلیل حجم بالای کار، هیئت داوران به دو گروه مجزای پنج عضوی برای انتخاب نویسنده و تصویرگر تقسیم شدند: بخشی مسئول داوری تصویر و بخشی عهده‌دار داوری تالیف. 

نحوه‌ی داوری:

برای انتخاب برنده‌ی جایزه، مجموعه‌ی آثار یک نویسنده و تصویرگر مورد ارزیابی داوران قرار می‌گیرد و نه تنها کتابی خاص.

پوششی که آثار هنرمندان داخل آن ارسال می‌شود نیز از دید داوران دور نمی‌ماند و در داوری تاثیر دارد.