عنوان مقاله : راههای پرورش حس دینی در کودکان و نوجوانان

بی شک تعلیم و تربیت مهمترین وظیفه ای است که در خصوص کودکان و نوجوانان بر عهده والدین است . این وظیفه همان گونه که در تعالیم دین اسلام و احادیث معصومین ( ع ) آمده است از نامگذاری برای کودک آغاز و تا پیچده ترین رفتارها با فرزندان از کودکی تا نوجوانی و جوانی استمرار دارد .

بسیاری از علمای جامعه شناسی و روانشناسی ، خلاء حاصل از فقدان معنویت و دین باروری را در جوامع صنعتی غربی منشاء بسیاری از مشکلات اجتماعی ، اقتصادی و روحی – روانی می دانند .

این مشکل در جوامع در حال توسعه به شکل دیگری نمود یافته است . در این جوامع هر چند فضای موجود مملو از تفکرات مذهبی و دینی است امام به دلیل توسعه نا متوازن در بخش های مختلف گاهی شکافی میان دو نسل به وجود می آید که بحران زاست . به نظر می رسد یکی از بهترین راهکارها در این زمینه تعلیم و تربیت دینی کودکان و نوجوانان به شیوه صحیح است به گونه ای که آنها انسانهای معتقد به ارزشهای دینی ، اخلاقیات و انسانهای معنوی شوند تا در آینده های نزدیک که والدین آنها عرصه های مختلف زندگی را در اختیار آنها قرار می دهند با پشتوانه ی فکری قوی و مستحکمی بتوانند انجام وظیفه کنند .

تعلیم و تربیت دینی باید کونه باشد و از چه مرحله ای آغاز شود ؟

تعلیم و تربیت جدی کودک از هفت سالگی آغاز می شود ، اما کودک معمولا به خصوص اگر در خانواده ی متدینی زندگی کند حدود چهار سالگی به خدا توجه پیدا می کند و گاه به گاه نام خدا را بر زبان جاری می سازد .

آموزش پرورشی و تربیتی باید از سنین پیش دبستانی آغاز می شود . راههای متفاوتی برای آموزشهای تربیتی به خرسالان وجود دارد اما ایجاد محیطی دینی ، بهترین روش تربیت پیش دبستانی ها است . نباید فراموش کرد که محیط یکی از مهمترین عوامل تربیت صحیح یا ناصحیح کودکان است حتی اگر با چیزهایی مواجه شود که قدرت فهم کامل آن را نداشته باشد . کودک امروز انسان بالغ فردا است و برخی آموز های دوران کودکی را در بزرگسالی درک خواهد کرد .

اگر می خواهیم محیط دینی برای کودکان ایجاد کنیم باید بدانیم که آموزش قرآن ، در هر سنی بهترین آموزش است اما برای هر مقطع سنی روش خاص باید اعمال شود . کودکان قصه و بازی را خیلی دوست دارند . بنابر این ایجاد بازیهای قرآنی با استفاده از ابزار و وسایل مخصوص ، روشی موثر در آشنا کردن کودکان با قرآن و آموز های آن است .

قصه های قرآن با لحنی شیوا بیان شده است اما شاید این زبان برای کودکان ثقیل باشد . بنابراین گفتن قصه های قرآنی به زبان قابل فهم خودشان ، می تواند روش بهتری باشد. استفاده ازنقاشی و فیلم وترتیب دادن اردو های تفریحی در مکان های دینی به تربیت دینی کودکان و نوجوانان کمک شایانی می کند .و ایجاد فضای مناسب با آموزشها به گونه ای که آموخته های کودکان و نوجوانان در فضای واقعی و کاربردی محک بخورند ضروری است .

مراحل تشریح رفتارها و آموز ه های دینی :

• زمینه رشد دینی کودک و نوجوان را تقویت کنیم

اگر زمینه برای رشد احساس مذهبی که یکی از عمیق ترین احسا س هاست ، فراهم باشد به سرعت رشد کمک می کند بنابر این در تربیت دینی کودکان و نوجوانان باید کوشید تا این زمینه تقویت شود . شرکت دادن کودکان و نوجوانان در

مراسم و محافل مذهبی البته به شرطی که تکراری و خسته کننده نباشد در حرکت رو به رشد تاثیر مستقیم دارد . برپایی این گونه مجالس که در آنها ذکر خدا و دوری از شیطان حرف اول را میزند و در پرورش دینی آنها تاثیر بسزایی داد چرا که مطابق آیات قرآنی نماز از فساد جلوگیری می کند و ایمان به خدا باعث آرامش دلها شده و عامل دوری از پرستش طاغوت است .

• فضای خانه را با معنویت آمیخته سازیم

فرزندان عمل کردن به آداب و وظایف دینی را از همان ابتدا در محیط خانه مشاهده می کنند و با آنها خو میگیرند . هنگامی که فضای خانه آمیخته با ارزش های معنوی باشد و والدین نیز ارزشهای الهی و تکالیف دینی را جدی بگیرند ، فرزندان نیز به طور غیر مستقیم از این فضا متاثر شده و علاقه معنوی و دینی در آنها پرورش می یابد.

• به سوالات دینی و معنوی کودک و نوجوان پاسخ صحیح و جامع دهیم .

پاسخگویی به سوالات دینی و معنوی که برای کودکان و نوجوانان مطرح می شود و یاری کردن آنها در حل مسایل فکری تاثیر مثبتی در روند تربیت دینی کودک و نوجوان دارد .

مربیان و والدین باید به تمام سوالات آنها پاسخ بدهند و پاسخ ها باید قابل فهم و کوتاه باشند و باید از گفتن مطالب سنگین و خسته کننده اجتناب نمایند . برای اینکه نه تنها سودی ندارد بلکه خسته کننده و ملال آور نیز می باشد . البته این نکته را هم باید در نظر داشت که رفتار والدین ومربیان با آنها باید به گونه ای باشد که کودکان و نوجوانان دین را تنها در انجام برخی واجبات عبادی خلاصه نکنند بلکه به دیگر جنبه های دین همچون امانت داری ، خیر خواهی ، وظیفه شناسی و غیره نیز اهمیت داده و آنها را جزء وظایف دینی خود بدانند .

• برای کودکان و نوجوانان الگویی شایسته باشیم

خانواده به عنوان اولین محیط تکوین شخصیت دینی و اخلاقی فرزندان شناخته است . در خانواده متعادل ، و جود الگوها و مدل ها موجب می گردد که اعضای خانواده افرادی متدین ، مسئول ، دیندار تربیت شوند شوند و اولین افرادی که بر اعضای خانواده اثر می گذارند پدر و مادر هستند . با مطالعه و بررسی حالات و روحیات دانشمندان به نام اسلام به این نکته پی م بریم که همه ی دانشمندان مشهور اسلامی در پرتو ارتباط با الگوهای راستین و مجسم به درجات عالی از نظر علمی و عملی رسیده اند .

هر انسان سالمی وقتی در برابر اعمال و رفتار زیبا و پسندیده قرار بگیرد . خواهی نخواهی جذب آن خواهد شد . نا گفته نماند که هر قدر والدین و مربیان قوی تر و راسخ تر نقش الگویی را عهده دار باشند ، تاثیر و جذب سریع تر و وسیع تر صورت خواهد پذیرفت . روی این اصل همه ی والدین و مربیان باید تلاش کنند در امور دینی و اخلاقی برای کودکان و نوجوانان مدل و الگو باشند .

در یک نتیجه گیری کلی می توان کفت هنر یک مربی موفق در پورش حس دینی کودکان و نوجوانان در این است که شوق و کنجکاوی و حس حقیقت جویی او را افزایش دهد و از هرگونه آموزش تحمیلی و انتقال مستقیم مطالب و مفاهیم بپرهیزد .

کاری از خانم سهیلا ولی پور / کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خرم آباد

منابع :

• حقوق کودک بر والدین     نویسنده : مینوبرادر
• شرحی بر جلوه های رفتاری امام خمینی با کودکان و نوجوانان    نویسنده : محمد رضا مطهری
•