نقش قصه گويي

     در انتقال مفاهيم ديني بهکودکان                                                                          

    قصه در لغت به معنای حکایت، داستان و سرگذشت آمده است( معین ، 1375) .قصه به سخن یا نوشته هایی ازروزگاران قدیم و جدید اطلاق می شود که در آن شخصیت های گوناگون خیالی یا واقعی، درخلال آن رشد می کنندو عناصر اصلی به شیوه معینی با یکدیگر مرتبط می شوند و با قصدمعینی که نویسنده دارد در جهتی حرکت می کنند( معینی ، 1390) . قصه  ها روش غیرمستقیم برا ی آموزش، انتقال تجربه ها و تاریخ هر قوم از نسلی به نسل دیگر پدید آمده اند و بابیانی غیر مستقیم کودک را به اصلاح رفتار دعوت می کنند(سنگری،1372) .قصه گویی هنری ارزشمند است که می تواند تمام مسائل مربوط به زندگی را دربربگیرد و مخاطب(مخصوصا کودکان و نوجوانان) را در همه جوانب زندگی راهنمایی کند وبا گسترش تخیل آنان ، تجربه های بسیاری را برایشان فراهم آورد و خلاقیت شان رابرانگیزد و علاوه بر اینکه اوقات فراغت آنان را دلپذیر و سودمند کند، آنان را باجهان وسیع فرهنگ و تاریخ و اطلاعات منطقه ای، بومی آشناسازد( چمبرز، 1376). پرداختن به قصه های دینی مذهبی ارزش و اعتبار خاص رادارد زیرا قصه گویی را در خدمت انتقال و فهم آسمانی ترین کلام و برترین سخن قرار داده و پیامبرگونه کلام خدا را با بیانی هنرمندانه به بندگان پاک و معصوم یعنی بچه ها برساند.امتیاز دیگر این نوع قصه گویی ها پرداختن به شیوه های هنرمندانه و جذاب است برای تقویت خداپرستی و دین داری مخاطبان(غنی ، 1374) . برای دست یافتن به تعریفی از مفاهیم دینی لازم است تصوری از دین داشته باشیم. دین در زبان فارسی گاه به معنای کیش، آیین و طریقت آمده است. در زبان عربی این واژه به معنای اطاعت ،انقیاد ، آیین و شریعت آمده است. مفاهیم دینی عبارت است از مجموعه آموزه های هدفدار،به منظور آموزش گزاره های معتبر یک دین به افراد دیگر، به نحوی که آن افراد درعمل و نظر به آن آموزه ها متعهد و پایبند گردند(داودی، 1386) . خداوند متعال، علت نخستین همه ی موجودات است و همه موجودات با واسطه یا مستقیم، معلول اویند(عبدالهی، 1394). از نظر امام علی (ع) سرلوحه دین، شناخت خداونداست؛ زیرا سایر مبانی اعتقادی انسان بر مبنای شناخت توحیدی او استوار می گردد و اگرانسان در این مسئله شناخت درستی داشته باشد، می تواند در سایرمراحل کمال گامهای درست و محکمی در مسیر سعادت غایی بردارد. مسئله وجود خداوند  یکی از مهم ترین و سابقه دارترین مسائل فکری انسان است و اعتقاد یا عدم اعتقاد به وجود خداوند نقش بسیار مهمی را در سعادت یا شقاوت انسان ها دارد. پس بر هر انسانی لازم است که در پی شناخت این مسئله باشد که آیا در واقع خدایی وجود دارد یا این که این عالم به خودی خود به وجود آمده است . به همین دلیل از منظر امام علی (ع) شناختن خداوند متعال، برترین معرفت معرفی شده است  (یزدی، 1393). 

  واژه راست گویی و صداقت از صدق آمده که به این معنا است که گفتار و یا خبری که داده می شود، مطابق خارج باشد و کسی را که خبرش مطابق با واقع و خارج باشد صادق و راستگو می گویند(طباطبایی، 1417ه.ق). راستگویی از اعمال نیک و پسندیده انسانی بوده و نزد دین و خرد از جایگاه ویژه ای برخورداراست. اسلام دین دعوت به فطرت انسانی است و فطرت پاک انسانی ایجاب می کند که انسان سالم و متعادل، دل و زبانش یکسو و هماهنگ باشد، ظاهر و باطنش یکی باشد و آنچه راباور دارد بر زبان جاری کند. احترام به معنای احساس ارزش و اعتبار برای کسی است وخود فرد آن را به دست می آورد. نیکی و احسان به دیگران، صفتی پسندیده و ممدوح است که هم از نظر عقل و هم از نظر عرف مورد تایید است. همه ی جوامع بشری برای این صفت پسندیده، اهمیت خاصی قائلند و فاعل آن را محترم می شمارند(فاتح بشیر،1390).راه های مختلفی وجود دارد تا از طریق آن به کودکان یاد بدهیم که چطور به سایرین احترام بگذارند. یکی از عوامل مهم در جلب احترام، احترام گذاشتن به خود است. احترام به خود یعنی درک ارزش وجودی خود و داشتن برخوردی مؤدبانه و محترمانه با خود(برادر،1382). طالبیان، محمدرضا (1377)پژوهشی تحت عنوان" سنجش دین داری جوانان"انجام داده است. در این مطالعه تجربی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل،که بر روی دانش آموزان دبیرستان های روزانه دولتی استان تهران در سال تحصیلی1376-1377 با روش نمونه گیری تصادفی ساده انجام شده است به این نتیجه رسیده که ازهر شاخصی برای دین داری استفاده کنیم، افراد نمونه تحقیق دارای گرایش ها و تعلقات دینی بالایی هستند. در این پژوهش، دین داری اکثر افراد نمونه تحقیق ، قوی ارزیابی شده است و در مقابل، تنها 6/2 در صد از افراد، دین داری ضعیفی داشته اند.

ابارشی، ربابه(1392) تحقیق تحت عنوان "تاثیر قصه گویی همراه با ایفای نقش بر یادگیری مهارتهای اجتماعی" انجام داده است. تحقیق حاضر از نوع شبه تجربی ، با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری متشکل از 30 کودک بودند که به طورتصادفی 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش5/2 ماه، 25 جلسه تحت آموزش مهارت های اجتماعی با شیوه قصه گویی همراه باایفای نقش قرار گرفت. داده ها پس از اتمام جلسات جمع آوری و با استفاده از آزمون tبرای گروه های مستقل تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که آموزش مهارت های اجتماعی از طریق قصه گویی همراه با ایفای نقش باعث بهبود رشد اجتماعی و اجتماعی شدن در آزمودنی ها بود.خانبانی، مهدی(1386) پژوهشی تحت عنوان "نقش قصه گویی در پرورش روحیه ملی و احساس مذهبی کودکان و نوجوانان" انجام داده است. به همین منظوراز میان دانش آموزان دختر و پسر شهر اصفهان 54 نفر به شیوه تصادفی خوشه ای انتخاب و 36 نفر برای انجام برنامه قصه گویی انتخاب شدند. روش پژوهش آزمایشی با گروه کنترل بود. گروه آزمایش 14 جلسه، هر هفته 3 جلسه 45 دقیقه ای زیر تاثیر برنامه قصه گویی قرارداشتند و گروه کنترل در این مدت برنامه ای دریافت نکردند. یافته ها نشان دادقصه گویی در پرورش روحیه ملی مذهبی گروه زیر آموزش، تاثیر معناداری داشته است. این تفاوت ها با گروه کنترل معنادار بود. در دهه 1960رونالد گلدمن پژوهش های گسترده ای درباره رشد و تکامل تفکر دینی کودکان و نوجوانان آغاز نمود. روش وی این بود که ابتدا داستان هایی از حضرت موسی و عیسی(ع) برای کودکان تعریف و سپس درباره محتوای آنها پرسش هایی را مطرح می کرد.او با استفاده از این روش تایید و مشخص نمود که تعریف داستان های مذهبی که کودکان بین خود و قهرمان داستان یک نوع رابطه ایجاد کرده و خود را به او نزدیک می نمایند درتکامل تفکر دینی آنان موثر است.ویدرز، جیمز (2011) مطالعه ای را باعنوان"نحوه استفاده از داستان های اجتماعی بر آموزش رفتارهای اجتماعی"انجام داد که نتایج آن نشان می دهد استفاده از داستان های اجتماعی آموزش رفتار اجتماعی را تسهیل می کند .

منابع

1) داودی،محمد(1386). سیره تربیتی پیامبر(ص). انتشارات سمت.

2) دهستان یاردکانی، نرگس(1389). نگاهی به نقش آموزشی قصه در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی.پروند، دوره12، شماره8، ص29-31.

3) سنگری، م (1372). هدفها و شیوه های داستان پردازی در قرآن. مجله ادبیات داستانی، شماره26-27.

4) عبدالهی،مهدی(1394). قانون علیت به مثابه بنیان هستی شناختی، خداشناسی و عقلی. قبستان، سالبیستم.

             ♦ بتول آقاجاني

 مربي فرهنگي مرکز شفت