نقد کتاب عاشقانه های یونس در شکم ماهی

عاشقانه‌هاي يونس در شكم ماهي» نوشته‌ «جمشيد خانيان» يكي از رمان‌هايي است كه انتشارات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در قالب طرح «رمان نوجوان امروز» در 168صفحه و با قیمت 2000تومان و برای گروه سنی "د"و "ه" منتشر كرده است؛ اين رمانِ نماد‌گرا ، داستاني عاشقانه را در فضايي پاك براي خواننده بازگو مي‌كند.

 "عاشقانه‌هاي يونس در شكم ماهي" را قهرمان اصلي داستان، سارا روايت مي‌كند. دختر نوجواني كه خاطراتش را از آغاز جنگ ايران و عراق و نخستين ماجراي عاشقانه زندگي‌اش، (9 سال)بعد روايت مي‌كند. نويسنده با استفاده از شيوه بازگشت به گذشته و بيان پراكنده خاطراتِ سارا در مقاطع مختلف زماني‌، آرام آرام خواننده را با زندگي قهرمانان داستانش آشنا مي‌كند.

 
 عشق و جنگ، دو محور اساسی این رمان است. جنگ حادثه ای است که طی آن وضعیت عادی زندگی انسان ها به هم می ریزد. علاوه بر این، جنگ همیشه با خشونت، مرگ و هراس از کشته شدن همراه است و همین موقعیت های خاص و حساس، زمینه ی لازم برای خلق داستانی پر از کشمکش و جاذبه را فراهم می کند. از سوی دیگر عشق نیز موقعیتی ویژه در زندگی انسان دارد که روال زندگی عادی را به هم می ریزد و شخص را دچار تحول، التهاب و دگرگونی می کند.عشق بر خلاف جنگ، یاد آور زندگی و امید است و از این زاویه عشق و جنگ در تقابل با یک دیگرند.

در رمان «عاشقانه های یونس در شکم ماهی» نیز با داستانی رو به رو هستیم که از تولد یک عشق در زمینه ی جنگ سخن می گوید؛ اما این داستان نه یک داستان جنگی تمام عیار است و نه یک داستان عشقی.در حقیقت «خانیان»از جاذبه های عشق و جنگ برای روایت سرنوشت قهرمانان خود بهره می برد.

 انتخاب زاويه ديد اول شخص و بيان ماجراها از زبان قهرمان نوجوان اثر، يكي از نقاط قوت اين داستان است. اين زاويه ديد با ايجاد هم‌دلي و صميميت در خواننده، حساسيت او را به سرنوشت قهرمانان داستان برمي‌انگيزد.  
 شخصيت‌هاي داستان در همان فصل نخست معرفي مي‌شوند و به تدريج و از خلال خاطرات سارا، خواننده بيشتر با آنها آشنا و صميمي مي‌شود.اما یونس کمی باور ناپذیر است و شخصیتش اسطوره ای به نظر می رسد. 
 بخش اصلي داستان در فضاي شهر خرمشهر و در روزهاي نخستين آغاز جنگ تحميلي ايران و عراق در خانواده‌اي اهل موسيقي و نسبتاً متمول مي‌گذرد. سارا، قهرمان داستان، دختر نوجواني است كه در آغاز ويژگي‌هاي همه دختران هم‌سن و سال و هم‌طبقه‌اش را دارد. دختري باهوش و عاشق موسيقي كه در دنيا پس از خانواده‌اش، پيانويش را از هر چيز ديگري بيشتر دوست دارد. دختري با خودخواهي‌هاي خاص خودش كه در مسير داستان به تدريج تغيير مي‌كند و بالغ مي‌شود.

يكي ديگر از ويژگي‌هاي اين رمان، فضاي موسيقايي آن است. ماجراي داستان در خانواده‌اي اتفاق مي‌افتد كه با موسيقي عجين اند. پدر خانواده تعميركار سازهاي قديمي است. سارا پيانو مي‌زند و مادر و سام نيز با اينكه به شكل حرفه‌اي با موسيقي ارتباط ندارند اما دركي فراتر از مردم عادي از موسيقي دارند و موسيقي بخشي تفكيك ناپذير از زندگي روزمره‌شان محسوب مي‌شود.

 خانيان درباره  کاربرد واژگان موسيقي اين اثر گفته است:با توجه به اينكه مخاطب اين كتاب نوجوان است و بسياري از نوجوانان ايراني با موسيقي و اصطلاحات تخصصي آن ناآشنا هستند، در جاي‌جاي اين اثر با استفاده از پانويس يا توضيحاتي از زبان قهرمانان داستان، اصطلاحات موسيقايي را به خواننده توضيح داده و او را با اصطلاحاتي ‌چون سونات، موومان و حتي نام برخي از مشهورترين موسيقي‌دانان جهان و آثارشان آشنا كرده است. پايان‌بندي داستان تا حدودي قابل ‌پيش‌بيني است. پاياني كه با آغاز و متن داستان كاملاً هماهنگ است حجم کتاب چندان زیاد نیست و خواننده نوجوان با خواندن متن کتاب ملول و خسته نمی شود.

                                                                                          پایان