بنام خدا

نقد كتاب: تا خيابان خوشبختي  

عنوان : شعرهای خوشبخت یک شاعر

نام کتاب : مجموعه شعر براي نوجوانان    تا خیابان خوشبخت

موضوع :شعر(طبیعت)     گروه سنی :د      سروده :بابک نیک طلب         تصویرگر:بهراد امین سلماسی

زندگینامه شاعر:

بابك نيك‌طلب شاعر و كارشناس شعر كودك و نوجواندر 9 تیر 1346 در تهران متولد شد. وی فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی (کارشناسی) می‌باشد او کارشناس ادبی وزارت آموزش و پرورش است. در تهران سکونت دارد و با نشریات مختلف همکاری دارد.

حوزه هنری تهران، مجلات رشد، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای شعر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از جمله مؤسسات فرهنگی است که وی با آنها همکاری داشته است.

 نگاهی به ظاهرکتاب:

قطع کتاب21 .5/25 می باشد تقریبا" قطع  رحلی  است به نظر می رسد این قطع متناسب با گروه کودک باشد، با توجه به گروه سنی مخاطب می توانست قطع کوچکتری را انتخاب نماید.

کتاب از صفحه آرایی خوبی برخوردار است ؛ دارای صفحات به ترتیب (بسم الله) ،عنوان،شناسنامه وفهرست مندرجات که هرکدام خوانا ومناسب می باشند.دارای شمارش صفحات بوده واندازه حروف وکلمات به خوبی رعایت شده است .نکته قابل ذکر ،در صفحه عنوان گروه سنی مخاطب (د) ذکر شده است درصورتیکه درشناسنامه آن گروه سنی،(د ه) نوشته شده است واین عدم تطابق جالب نیست واین مجموعه بیشتر مناسب گروه سنی (د) می باشد.

کتاب از صحافی نسبتا"خوبی نیز برخوردار است ، جنس جلد وورقه از نوع مقوایی است تاحدودی شکننده است ، اگر جنس جلد از نوع گلاسه محکم می بود دوام بیشتری خواهدداشت.

کتاب مصور، شیوه وتکنیک بکار گرفته درسرتاسر کتاب یکدست که از سبک خاصی پیروی می کنند. تصاویر انتزاعی   ومتناسب بااشعار ترسیم شده اند. داشتن هاله ای از رنگ آبی درتمام مجموعه نوعی آرامش به مخاطب القا می کند وبه نظر میرسد شاعر آین آرامش را در شعرهایش و به دنبال زیباییهایی در طبیعت، می جوید.                                 

خطوط ذهن مخاطب را به دنبال اشعار به تصویرپردازی درخیال سیر می دهند وریتم تکرار هم دراشعار وهم در تصاویر به خوبی یافت می شود واین خود شاید توجه ویژه ازسوی شاعر وتصویر گر به مجموعه است که مورد مطالعه قرار گیرد

عنوان برگرفته ازابیات متن است، شعر(درکوچه خاطرات). انتخاب عنوان بسیاز زیبا ومناسب دارای کشش وجذبه خاص است وبه نوعی خود مشوقی است برای مطالعه متن این عنوان محتوا را لو نمی دهد وحس کنجکاوی مخاطب را جهت مطالعه برمی انگیزاند  تا  ببیند خوشبختی را درکدام خیابان می توان یافت؟

طرح روی جلد نیز برگرفته از تصاویر متن ومربوط به شعر (فرصت پرگشودن)، می باشد هرچند با عنوان مطابقت لازم را ندارد اما پس از مطالعه این عدم هماهنگی زیاد مهم به نظر نمی رسد، چون مجموعه شعر است و نگاهها به آن متفاوت خواهد بود اما نردبان در فضا ورو به آسمان ،عروج وپرواز وپرگشودن به ذهن خطور می کند که زیبا ست. طرح جلد رنگی است وانتخاب رنگهای گرم باخطوط مشکی درشت در میان کتابها نمود بیشتری پیدا می کند.

اگر عنوان باخطی درشت تر وزیبا تر نوشته می شد بهتر بود چون در نگاه اول نوشته درمیان تصاویر گم می شود واین خود بیشتر به خاطر فونت یاخط نوشتاری آن است.

  سفید خوانی کتاب مناسب وترکیب وتوازن در صفحات به خوبی رعایت شده ومخاطب فرصت تفکر وتامل در نوشته ها خواهد یافت ، وموجب آزار واذیت شدن چشم نمی شود.  

عاری از هرگونه غلط چاپی واملایی است.             

*******************************************

مجموعه تا خيابان خوشبختي شامل 13 سروده زيبا، ساده و روان در قالب‌هاي چارپاره، نيمايي، غزل و مثنوي مي‌باشد. با مضامين اجتماعي و طبيعت كه براي گروه سني د سروده شده‌اند، اين مجموعه شامل شروع، از اين سفر، يادگار مهربانيها، در كوچه خاطرات، تا برويد اميد، بهار فردا، فرصت پرگشودن، سرو كهنسال، پيغام گل ،به رنگ آبي دريا، هواي تماشا، سوار تازه رسيده و نشاني تو مي‌باشد.  اشعار دارای عناوین مجزا ومتناسب باشعر خود می باشند واین هماهنگی در مطالعه کتاب قابل   توجه خواهد بود.                                 

شروع: در اين شعر، شاعر سعي كرده است علي‌رغم ديدگاههاي ساير شاعران، فضاي پيرامون را ديگر گونه بنمایاند  طلوع ونقطعه آغازو حركت را از همان اتاق مي‌بيند. يعني آنچه فضاي جديد شعر كودك و نوجوان به شدت به آن نياز دارد، دنیای پیرامون ،دنیایی قابل درک ولمس . وشاعربا شناختي كه از مخاطب دارد عواملي چون دشتهاي سبز، رنجره، آسمان ورود و حس امید ،بخند ،بخوان،بتاب، طلوع کن ،شروع کن...  درشعرش نمود پیدا می کند .

ساختار شعر نيمايي، واژه‌ها ساده، زيبا و روان، قابل درك و فهم و باتصويري گاه رئال و گاه انتزاعي و متناسب با گروه نوجوان و متناسب با نيازهاي آنان طراحي شده است.

آرايه‌هاي تكرار واج وواژه  نیز در تمام اشعار بکار گرفته شده است.( دوباره، دوباره، خواستي خواستي) و تناسب يا مراعات نظير، پنجره و اتاق، دشت‌هاي سبز، آسمان، با آوردن واژگان لطیف و با پر كردن وزن،ارتباطي منطقی با این تکرارها مشكل كشف مضمون و حرف تازه را حل كرده .

-از اين سفر

شاعر سوغاتي ویادگار سفر  خود رانیز  با بيان و وصف طبيعت مورد علاقه‌اش  هدیه می دهد. در اين شعر نيز دست مخاطب راگرفته و طبیعت زیبارا چون؛ هوای کوه، سکوت دشت ،صدای آبشارو آسمان بی غبار  و آنچه که مورد علاقه آدمي است را به او نشان مي‌دهد.

نگاه شاعر به هواي كوه، سكوت دشت، صداي آبشار، آسمان بي‌غبار نگاهي پر از احساس و عاطفه و عبور از دنياي پر از هياهو و آلودگي و تماشاي تمام زيبايي‌هاي طبيعت است. در اين شعر شاعر توجه ويژه به مخاطب خود كه همان نوجوانان است داشته است چرا كه دو شيشه عطر خاطره در جيب جليقه‌اش مي‌گذارد. ومی پرسد که سلیقه اش خوب است.

            (يادگار مهرباني‌ها):

ميدان جنگ، نارنجگ، تفنگ، تركش موشك، يادگارهايي از جنگ هستند، هر چند دفاع مقدس چهره در آيينه ادبيات و ويژه ادبيات كودك و نوجوان انداخته و اين روند نيز ادامه دارد، و بيشتر به يكي از موضوعات شعر كودك و نوجوان نيز تبديل شده است، اما به نظر مي‌رسد اين يادگارها كه در شعر بيان گرديده نمي‌توانند مهربان باشند، اثرات جنگ و چهره نازيباي آن در بعد از آن بيشتر خود را نشان مي‌دهد. و در اين زمينه آنچه نمود دارد شجاعت، جوانمردي و پايداري كه معمولاً با حس ميهن‌دوستي و تلاش در جهت رضاي خداوند آميخته شده باشد،واین خود می تواند از موضوعات جذاب و پر كنش براي كودكان و نوجوانان باشد.

شرح رشادت‌ها، دليري و بردباري‌ها و صبر براي رسيدن به انواع آرمانهاي بشري در قالب ادبياتي به نام ادبيات دفاع مقدس و يا ادبيات مقاومت و تناسب با نياز‌ها و توانايي‌ مخاطبين در درك و دريافت مفاهيم و رعايت اصول ادبي و هنري و جنبه‌هاي زيبا شناختي، ماندگارتر مي‌تواند باشد. در اين شعر حس اندوه، غم، جدايي، فراق، پرواز، بريدن، بيشتر حاكم است تا مهر و محبت و عاطفه شور و نشاط. در این شعر آنچه نمود پیدا می کند بازمانده های جنگ که در گوشه وکنار میدان به جا مانده است واین باور پذیری وحس درک و فهم برای آنهایی که صحنه های جنگ رادیده اند راحت تر خواهد بود.

تصویرهرچند مکمل متن نیست اما به لحاظ نوع کتاب می توان گفت مناسب است.

درکوچه خاطرات:

در این شعر که قالب چارپاره است رابطه های آوایی ومعنایی هم طراز با هم وگاه معنایی نمود بیشتری پیدا می کند مضمون ودرون مایه این شعر بیشتر اجتماعی می تواند باشد، چرا که شاعر خاطرات زیبایش را درشبی برفی،درشهرخوشحال وهنگا زیبا وظریف (وقتی از آسمان حرف می زد/مرگ رازندگی بخش می کرد) امید وآرزویش را درزندگی می که( تابهاری که دربین مردم /مهرولبخندوگل پخش می کرد) می داند واشاره به نکته دوباره مردم می بیند.      

حضور ایهام شاید براي گريز از كهنگي و نو شدن شعر، خيالي است كه سراينده به آن دل بسته است. چراکه مخاطب تصویری از انقلاب ویا (بهار درزمستان ) درذهنش ترسیم وتداعی می گردد 

موضوع اصلی وغالب دراین شعر به نظر می رسد گلایه از فضای کنونی است وشاعر حسرت فضای قدیمی باتوصیفاتی که درذهن اوست ،دارد.واین همان (ناستالژیا ) یاد آوری خاطرات دوران کودکی یا نوجوانی است که در ذهن برجسته وممتاز ساخته وبه نوعی به ستایش آن روزگار خوش پرداخته است.

  ایماژها گاه تخیلی وگاه واقعی هستند واین خود در سرتاسر کتاب یکدست  می باشد.

تصاويرهم در فضاي رئال، دوست‌داشتنی ترسیم شده اند.

تابروید امید:قالب نیمایی ومضمون اینکه شاعر ابررا مخاطب خود قرار می دهد واز سکوت ،ودوری او گلایه دارد،اوامید درافق را دربارش ابر می داند ، او نسیم ،پرنده درخت ،کویر، کوه، کشتزار ونهرخشک را با ظرافتی خاص باابر پیوند می دهد . موتیف ها بازعوامل طبیعت هستند.

بهار فردا:دراین شعر بیشتر به تعلقات فکری خود پرداخته است و.آنچه راکه دوست دارد بیان می کند،حس رهایی وپرواز وهمسفرشدن با پرنده ها از علایق وتمایلات روحی گروه نوجوان است که دراین شعر، شاعر به آن نیز توجه داشته است.

من پرنده نیستم، اما /دوست دارم... 

این  بی انتهایی ،هم درتصاویر ودرنوشته ها کاملا" مشهود است وتخیل بی پایان رابه  مخاطب نشان داده تا فرصت همسفر شدن با پرنده داشته باشد.

فرصت پرگشودن: مهم ترین بحث درمباحث دینی ومذهبی مبحث خداست مفهوم زیبایی های آفرینش وحس زیبا شناسی است که منشاء آن خالق بی همتاست ، این شعر نیز خارج ازاین قائده نیست شناخت عاطفی وتقویت حس زیبا شناسی در این شعر کاملا" محسوس ومشهود است وشاعر کوشیده تا باابزاز موثر (طبیعت) به وسیله شعر خود که باز نقش ابزار دارد این مفاهیم را انتقال دهد .اشعار به مثابه اشعار سهراب سپهری که می ـ گوید((من مسلمانم /قبله ام یک گل سرخ/ جانمازم چشمه ، مهرم نور/دشت،سجادهء من/من وضو باتپش پنجره ها می گیرم./درنمازم جریان دارد ماه، جریان داردطیف/سنگ ازپشت نمازم پیداست:/همه ذَرات نمازم متبلور شده است/من نمازم راوقتی می خوانم /که اذانش راباد، گفته باشد سرگلدستهء سرو/ من نمازم را،پی (تکبیره الاحرام ) علف می خوانم پیِ (قد قامتِ) موج.

گل سرخ،چشمه،نور،ماه،طیف، سنگ،دشت،باد،سرو،علف، موج چنان که ملاحظه می شود مشبه به های بسیاری دراختیار شاعر قرار گرفته وتصاویری شادوشاعرانه دربرابر چشم مخاطب ترسیم می شود.               

دراین شعر، شاعر به گونه ای نگاه مخاطب رابه عوامل طبیعت معطوف ساخته است وخدا در میان زیباییهایش جستجو می کند، که نگاه دریچه ی جدیدی به دنیای مخاطب باز می کند.

سرو کهنسال:  مضمون ؛ شاعر درخت سرو را مخاطب قرار داده ویاد آور آشنایان دیرینه اش که همان چشمه های زلال، غزالان تشنه ومردمان سخت کوش هستند متذکر می شود .

سرو در ادبیات نماد آزادگی و استقامت است واین بدان معناست که شاعر باقطعیت بخشیدن به معنی نماد وبرای تاءکید درون مایه شعر خود، که محور اصلی اندیشه اوست واین نماد سازی ها یکی از شگردهای هنری شاعران همه ی دوره ها بوده ،که شاعر کودک ونوجوان معاصر از این قاعده نیز، پیروی می کند.

نگاه دقیق به شعر نه تنها احساسی وعاطفی بلکه اندیشه محوری نسبت هستی ، مسائل زندگی ونگریستنی همراه تاءمل است. قالب شعر نیمایی ساده روان قابل درک وفهم مخاطب تصاویر هماهنگ با اشعار در نظر گرفته شده اند وعوامل وعناصر ذکر شده به گونه ای ترسیم شده اند.

پیغام گل: قالب شعر غزل مضمون پرستو پیام آور بهار است، که شاعرانه ویژگیهای این پرنده بیان رابیان می کند. وبه همین شیوه در شعرهای به رنگ آبی دریا وهوای تماشاوسوارتازه از راه رسیده ونشانی تو به ترتیب با قالب های چارپاره ،نیمایی ،مثنوی ونیمایی می باشند که این تنوع قالب متناسب با گروه مخاطب می باشد.

ونکات قابل توجه در این مجموعه شناخت دنیای مخاطب وروحیات آنان وتقلید نکردن از الگوهای تکراری ودغدغه ها ودل مشغولی های امروزی است که شاعر علی رغم آن به طبیعت به خیال پردازی پرداخته است. اشعار دارای فضای مشابه اند.                                                     

وبه نظر می رسد که شاعر بیشتر به تعلقات فکری خود پرداخته است وواهل نصیحت وپند واندرز دادن نیست واو با تصویر سازی (ایماژ) می خواهد مخاطب را با تجربه های ذهنی اش شریک کند.

اشعار وتصاویر درخدمت نوجوانان هستند واز آنها بهره می گیرد. ونقش مایه ها برگرفته از طبیعت ومحیط پیرامون نوجوانان است با کارکردی تخیلی، وصنایع ادبی در جهت گریز از سادگی بیشتر تکرار ، واج آرایی، تشبیه واضافات تشبیهی که با پیوندهای خیالی در تمام اشعار مجموعه را جذاب تر نموده است.ومی توان گفت ؛ را در مجموعه های غنایی به شمار آورد. زبان ساده سرشار از احساس وعاطفه ونگاهی سراسر ایمان و عشق  به خدا وطبیعت بیان شده است 

به هرحال تلاش شاعر برای ارائه کاری در خور  شایسته وقابل تقدیر است ومی توان از این مجموعه به عنوان اثری خواندنی نام برد. با آرزوی موفقیت برای این شاعر.